Na de herverkiezing van president Trump komt de verduurzaming niet alleen in de VS, maar ook in Europa onder druk te staan. In Nederland voelen klimaatkritische partijen zich gesteund door de kantelende, internationale discussie. Elke coalitiepartij lijkt daaruit zijn eigen les te trekken, bleek afgelopen week tijdens eerste klimaatdebat na het aantreden van Trump.
Is de PVV niet gewoon D66-beleid aan het uitvoeren, prikte Joost Eerdmans van oppositiepartij JA21 alvast. „De wereld is in beweging”, zei hij. „Nu de Verenigde Staten uit het Parijs-akkoord stappen, zal dat gecompenseerd moeten worden door Europa. Áls je tenminste de Parijs-doelen wil halen. Wannéér is het geduld van de PVV met klimaat op?”
Maar PVV-Kamerlid Alexander Kops zag nu geen reden om – net als Donald Trump – uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen. Ook al staat dit in het verkiezingsprogramma van PVV. Kops gebruikte het wat sleets geraakte excuus van coalitiepartijen dat de PVV gebonden is aan compromissen in het hoofdlijnenakkoord, en dus ook de (internationale) klimaatafspraken.
Wel temperde Kops opnieuw de verwachtingen van de aangekondigde, extra klimaatmaatregelen die Nederland moet nemen om de klimaatdoelen in 2030 (tenminste 55 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990) te halen. Het kabinet moet zich „bezinnen” of méér klimaatmaatregelen wel „haalbaar en betaalbaar” zijn, zei hij.
Dat Nederland de klimaatdoelen niet gaat halen, beaamde minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene groei, VVD) in oktober. Zij kondigde toen aan komend voorjaar te besluiten over nieuwe maatregelen die de klimaatdoelen dichterbij moeten brengen.
Lees ook
Wat kan minister Hermans nog doen om de klimaatdoelen te halen? ‘Alleen de pijn compenseren leidt niet tot minder CO2-uitstoot’
Meer geld nodig
Als de regering extra klimaatmaatregelen wil nemen, is meer geld nodig. Terwijl andere ministers ook op zoek zijn naar financiële middelen voor hun ambities, moet minister Hermans haar collega’s op de ministeries Infrastructuur en Waterstaat (PVV), Landbouw (BBB) en Volkshuisvesting (BBB) zien te overtuigen bij te dragen bij extra klimaatmaatregelen.
Dat de eerste rondes in die onderhandelingen ook vóór de schermen al gevoerd worden, bewees PVV-leider Geert Wilders half januari. Volgens hem was de PVV het afgelopen jaar de „redelijkheid zelve” geweest, en was het tijd dat „anderen” in de coalitie gingen bewegen. Bij het uitgeven van geld door het Rijk moesten „klimaat en Oekraïne op een lager pitje komen te staan”.
Lees ook
De EU gooit het roer om: minder klimaat, meer Trump
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data127454062-0469e5.png|https://images.nrc.nl/dMWYRcDUSRqyyKyDLNVoAnAXCdA=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data127454062-0469e5.png|https://images.nrc.nl/A8sa3pjkYlWk7xkWC5hPcOMIV30=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data127454062-0469e5.png)
Ondertussen stokt de energietransitie in Nederland op steeds meer plekken. Het aanleggen van woningen op warmtenetten ligt vrijwel stil, windparken op zee vinden moeizaam investeerders en problemen op het stroomnet verhinderden dat industriebedrijven kunnen elektrificeren. Ook vielen in 2024 verschillende plasticrecyclers om, omdat de vraag naar hun duurzame plastic uitbleef.
Windenenergie en kernenergie
In die haperende energietransitie ziet de ene coalitiepartij een reden om af te remmen, de ander de noodzaak om verder te gaan. De vier coalitiepartijen denken compleet anders over het belang én het tempo van de omschakeling naar een klimaatneutrale samenleving.
In het klimaatdebat riep de PVV het kabinet op tot „bezinning”, terwijl NSC-Kamerlid Wytske Postma het aantreden van Trump juist als extra motivatie zag om vaart te maken met de energietransitie.
Volgens Postma was het voorstel van Trumps vertrouweling Elon Musk om het Kanaal, de zee tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, te hernoemen als het „George Washington Kanaal” reden genoeg om de Nederlandse energievoorziening onafhankelijk te maken van zowel Rusland als de Verenigde Staten.
NSC en VVD pleiten beide voor de energietransitie als middel voor strategische onafhankelijkheid. Voor hen speelt windenergie op zee en land daarin een „belangrijke rol”. BBB en PVV vertolken een ander geluid. Zij willen het liefst zo min mogelijk windmolens, in ieder geval op land en het liefst ook niet op zee. De BBB liet doorschemeren duurzame energiedoelstellingen liever te halen met kernenergie dan windenergie.
Bovendien, zei BBB-Kamerlid Henk Vermeer, gaat Nederland de regionale doelstellingen voor hernieuwbare wind- en zonne-energie, zoals afgesproken in het Klimaatakkoord uit 2019, al halen. „Er is dus geen argument meer om windparken door te drukken tegen wensen van bewoners in”, aldus Vermeer.
De vier coalitiepartijen denken compleet anders over het belang én het tempo van de omschakeling naar een klimaatneutrale samenleving
Maar Nederland ligt niét op koers om Europese verplichtingen voor de hoeveelheid duurzame energie in 2030 te halen, wierp CDA’er Bontenbal Vermeer tegen. „Kernenergie speelt niet voor 2030 een rol en Europa rekent kernenergie niet als ‘duurzaam’. De BBB heeft twee keuzes: óf een overtuigend verhaal brengen hoe we de doelen wel halen óf u moet zeggen ‘we schrappen de doelstellingen’. U kan niet elk debat alles alleen maar bekritiseren.”
Vermeer ontweek die oproep, maar zei dat de coalitie had afgesproken dat als de doelen op de ene manier niet gehaald worden een andere manier bedacht moet worden, zoals het maken van groen gas uit mest. Later in debat gaf hij aan dat het „nog niet zo lukt” om als Nederland onafhankelijker te worden van andere landen. Volgens hem gaat het „nog heel lang” duren voordat Nederland van fossiele brandstoffen af is. D66 verweet de BBB in het debat „klimaatvertraging als strategie” te hebben.
’Belangrijk kruispunt’
Terwijl BBB en PVV het liefste een „pas op de plaats” maken, klonken vanuit een groot deel van de oppositie in het debat juist waarschuwingen. „We staan op een belangrijk kruispunt voor windenergie op zee. De transitie lijkt te stokken”, zei CU-Kamerlid Pieter Grinwis. „De geopolitieke en klimatologische noodzaak voor groen beleid wordt met de dag groter”, aldus GL/PvdA-Kamerlid Suzanne Kröger.
Met nieuwsgierigheid wordt in de Kamer dan ook gekeken naar de bijstelling van de rijksbegroting die half april naar buiten komt: de Voorjaarsnota. Daarin moet duidelijk worden of er geld is voor extra klimaatmaatregelen. Minister Hermans lijkt in de Kamer geen inhoudelijke toezeggingen meer te willen doen totdat de onderhandelingen voor deze begrotingsronde zijn afgerond.