NOS Nieuws•
Naarmate steden meer opwarmen neemt het aantal meldingen van ratten sterker toe. Ook dichtere bebouwing en een hogere bevolkingsdichtheid hangen samen met meer ratten.
Dat concludeert een internationale groep wetenschappers in vakblad Science Advances. Ze gebruikten rattenmeldingen uit zestien steden, waaronder Amsterdam, over een periode van gemiddeld twaalf jaar.
“Een interessant artikel. Door zoveel data bij elkaar te brengen kun je dit soort patronen vinden”, zegt Miriam Maas, onderzoeker bij het RIVM en niet betrokken bij het onderzoek. “Daar gaat veel werk in zitten.” Ook eerder RIVM-onderzoek vond een toename van ratten in grote steden.
Langer actief
Hoewel ze niet bekeken waarom het aantal rattenmeldingen toenam, hebben de onderzoekers wel een idee. Door hogere temperaturen kunnen ratten zich sneller voortplanten, zegt Jan Buijs van de GGD Amsterdam. “Meer ratten overleven de winter en in het voorjaar kunnen ze sneller starten met de voortplanting.”
Steden zijn sowieso al warmer dan het platteland. Door een combinatie van klimaatverandering en ‘verstening’ warmen steden verder op. De mate waarin, verschilt van stad tot stad.
Toch leidt die opwarming niet onvermijdelijk tot meer overlast. Ratten hebben onder meer eten, water en nestgelegenheid nodig. Door te zorgen dat die niet beschikbaar zijn, is overlast te voorkomen. Steden en inwoners hebben dat zelf in de hand.
Feestmaal voor ratten
“Voedselbeschikbaarheid is een beperkende factor, en dus een knop waar je aan kunt draaien”, zegt Maas. Als voorbeeld noemt ze de Japanse hoofdstad Tokyo. “Daar ligt weinig afval op straat en zijn nauwelijks openbare prullenbakken.”
Wilma Bosland vertelt dat ze met rattenoverlast te maken kreeg in haar atelier in Amsterdam:

‘De rat zag je niet, maar die bananen hadden poten’
In Nederland is er op dat vlak nog veel te winnen. “Als je een park in de zomer ziet nadat mensen er hebben gegeten”, zegt Maas. “Dat is één groot feestmaal voor ratten.” Hetzelfde geldt voor vuilniszakken die naast de container belanden.
Ook met de aanleg van groen kunnen steden het ratten makkelijk of moeilijker maken. “Maar dat is wel een puzzel”, zegt Jan Buijs van de GGD Amsterdam. Groen heeft namelijk zowel positieve als negatieve effecten.
Geveltuin is een risico
Uit het onderzoek blijkt dat steden met meer grootschalig groen een minder grote toename in ratten zien. Groen werkt verkoelend en er is minder afval beschikbaar dan op plekken waar mensen wonen.
Maar struiken en perken bieden ook schuilplaatsen voor ratten om te graven. Ander onderzoek laat zien dat kleinschalig groen in de buurt van huizen en restaurants juist samenhangt met méér ratten. Buijs: “Je moet bij het aanleggen van geveltuinen bedenken dat dat een risico is.”
Als je een park in de zomer ziet nadat mensen er hebben gegeten. Dat is één groot feestmaal voor ratten
Bij de bestrijding van ratten wordt steeds minder snel naar gif gegrepen. Ook in Amsterdam wordt rattenoverlast nu anders aangepakt.
Eerst wordt gekeken of je iets aan de omgeving kan doen, zodat er geen ‘voedingsbodem’ is voor ratten. Bijvoorbeeld door afval beter af te schermen, lekkende pijpleidingen te repareren en gaten in gebouwen te dichten. Buijs: “Een rat kan door openingen van 2 centimeter.”
Overigens hebben ratten zeker niet alleen nadelen voor inwoners. Zo eten ze in het riool van het vet dat mensen doorspoelen, en dat vermindert het aantal verstoppingen.
Wetenschappers discussiëren al langer of het toenemende aantal ratten samenhangt met de opwarming. Maar dat blijkt lastig te onderzoeken.
Het tellen van ratten is namelijk moeilijk, zegt Maas van het RIVM. Niet alleen leven ze verborgen en ‘s nachts, maar ze zijn ook schuw. Een poging om met wildcamera’s rattenonderzoek te doen in de grote steden mislukte, zegt Maas. De camera’s werden gestolen of vernield.
Coronalockdowns
In dit geval grepen de onderzoekers naar rattenmeldingen. Uit eerder onderzoek in onder meer Chicago werd duidelijk dat die een goede indruk geven van de echte aantallen. In de zestien steden werden de meldingen over een langere tijd op dezelfde manier verzameld, zodat je de ontwikkeling goed kan vergelijken.
Tijdens de onderzoeksperiode kregen steden wel te maken met corona-lockdowns, ook Amsterdam. Dit leidde tot veranderingen in het aantal meldingen en waar die vooral vandaan kwamen.
Hoofdonderzoeker Jonathan Richardson van de Universiteit Richmond laat weten dat hij dit eerder onderzocht in New York. Het effect van lockdowns was volgens hem kortdurend en zou niets af moeten doen aan de trend op lange termijn, zegt hij.