Oekraïne, de Balkan en de toekomst van de uitbreiding van de EU

Welkom terug. Volgens het officiële standpunt in Brussel boekt de geplande uitbreiding van de EU naar Oost- en Zuidoost-Europa gestage vooruitgang, ondanks enkele hobbels op de weg. Er wordt zelfs gesproken dat een van de tien kandidaat-lidstaten, Montenegro, zich vóór het einde van de jaren 2020 zal aansluiten bij het blok van 27 landen.

Is deze visie te optimistisch? Is het uitbreidingsproject in groter gevaar dan de EU publiekelijk laat blijken? Ik ben bij [email protected].

Een onopgeloste spanning

Er zijn drie hoofdelementen in het beeld: de impact van de gebeurtenissen in de wereld op de EU; trends in individuele EU-landen; en ontwikkelingen in de kandidaat-lidstaten.

Eerst een korte samenvatting van de stand van zaken.

Na bijna een decennium te hebben gestagneerd na de toetreding van Kroatië in 2013, kreeg de uitbreiding in 2022 een nieuw momentum toen de EU haar reactie op de grootschalige invasie van Oekraïne in Oekraïne vormde.

Aan de zes Balkanlanden die al in de coulissen wachten (Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië), voegde de EU hieraan toe Georgië, Moldavië en Oekraïne. Turkije is ook kandidaat voor het lidmaatschap, zij het meer op papier dan in werkelijkheid.

Een zekere onopgeloste spanning heeft echter altijd ten grondslag gelegen aan de hernieuwde ambities om de EU uit te breiden.

Aan de ene kant zien de EU-regeringen een krachtig geopolitiek argument voor uitbreiding van het blok. Aan de andere kant willen ze niet koste wat het kost uitbreiden: de kandidaat-lidstaten worden geacht te voldoen aan diverse veeleisende toetredingscriteria, vooral met betrekking tot de democratie, de rechtsstaat en de overwinnen van historische geschillen met de bestaande EU-lidstaten.

Een daarmee samenhangende vraag is of de EU-regeringen bereid of in staat zijn de verreikende hervormingen door te voeren in de instellingen en financiële regelingen van het blok die nodig zijn om de uitbreiding tot een succes te maken.

Rusland en Trump

Gebeurtenissen buiten de EU werken niet noodzakelijkerwijs in het voordeel van de uitbreiding. De twee belangrijkste zijn de vorderingen van Rusland in zijn oorlog tegen Oekraïne en de aanstaande aankomst van Donald Trump in het Witte Huis voor een tweede termijn.

We kunnen het beleid van de volgende Trump-regering niet met zekerheid voorspellen de Oekraïne-oorlog. Maar Trump en zijn bondgenoten hebben gesproken over een snelle stopzetting van de gevechten.

Een dergelijke stap zou Rusland de controle geven over ongeveer een vijfde van het Oekraïense grondgebied. Er zou geen reden zijn om te verwachten dat Moskou zijn verzet tegen de toetreding van Oekraïne tot westerse bondgenootschapsstructuren – vooral de NAVO – zou versoepelen ook de EUwiens aspiraties voor een sterker defensie- en veiligheidsprofiel het Kremlin veracht, maar er niettemin op zijn hoede voor is.

In theorie zou de EU de toetredingsonderhandelingen met Oekraïne kunnen voortzetten, maar het zou een risicovolle onderneming zijn als de VS en hun bondgenoten er niet in zouden slagen de de facto ingekorte Oekraïense staat solide veiligheidsgaranties te bieden.

We moeten niet vergeten dat volgens de EU-regels elke stap voorwaarts in de voortgang van een kandidaat-lidstaat richting lidmaatschap unanieme goedkeuring van de 27 lidstaten vereist. Dit laat voldoende ruimte voor tegenwerking van landen die ruzie hebben met Oekraïne.

Deze omvatten Hongarijemet zijn Russofiele sympathieën en beschuldigingen van mishandeling van de etnische Hongaarse minderheid in Oekraïne; Polenmet zijn geschil over de Oekraïense wreedheden tegen Polen in de Tweede Wereldoorlog; en een reeks Midden- en Oost-landen met klachten over Oekraïense landbouwexport naar de EU.

De VS, de EU en de Balkan

De moeilijkheden strekken zich uit tot buiten Oekraïne en tot op de Balkan. In deze analyse voor de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen leggen Adnan Ćerimagić en Majda Ruge uit dat de eerste regering-Trump een eigenzinnige, zelfs ontwrichtende rol speelde op de Balkan, niet in de laatste plaats door te spelen met landruil als een manier om het geschil tussen Servië en Kosovo te beslechten.

Een dergelijk initiatief dreigt andere regio’s op de Balkan te destabiliseren, niet in de laatste plaats Bosnië en Herzegovina en Noord-Macedonië, doordat er twijfels rijzen over de duurzaamheid van de huidige staatsgrenzen.

In werkelijkheid is het Amerikaanse en Europese beleid ten aanzien van Servië niet bepaald behulpzaam geweest voor de uitbreiding van de EU, zelfs niet tijdens de regeringsperiode van Biden.

In wezen zijn de VS van mening dat de democratische tekortkomingen van Servië en de weigering om zich aan te sluiten bij de westerse sancties tegen Rusland er minder toe doen dan het feit dat president Aleksandar Vučić stilletjes enige steun aan het Westen heeft aangeboden, met name door wapens naar Oekraïne sturen.

Wat de EU betreft, zij heeft er meer belangstelling voor getoond De lithiumafzettingen in Servië – de grootste in Europa en essentieel voor de elektrische auto-industrie – dan door druk uit te oefenen op Belgrado om te voldoen aan de normen om lid te worden van de club.

Frankrijk en Duitsland

Vervolgens de binnenlandse omstandigheden in de EU-lidstaten. De belangrijkste kwesties hier betreffen Frankrijk, Duitsland en de toenemende invloed van extreemrechtse partijen in het hele blok.

Frankrijk stond lange tijd sceptisch tegenover de uitbreiding, maar dat veranderde na 2022 onder president Emmanuel Macron. Arthur Leveque, die schrijft voor het in Estland gevestigde Internationale Centrum voor Defensie en Veiligheid, geeft een helder verhaal van de zich ontwikkelende positie van Frankrijk ten aanzien van de uitbreiding.

Het probleem is nu dat de politieke kracht van Macron wegebt onder de impact van mislukte verkiezingsgokken. een begrotingscrisiseen gepolariseerde wetgevende macht en de mogelijkheid van een extreemrechtse overwinning bij de presidentsverkiezingen van 2027.

Noch extreemrechts, noch radicaallinks in Frankrijk is enthousiast over de uitbreiding van de EU. Dat doet er toe, zoals Charles Grant schrijftomdat volgens de Franse grondwet een referendum of een drievijfde meerderheid in beide kamers van het parlement nodig is om de toetreding van welk land dan ook tot de EU goed te keuren.

In Duitsland bestaat er een bredere politieke consensus ten gunste van uitbreiding, maar niet tegen elke prijs. Theresia Töglhofer legt uit:

Berlin is ook van mening dat het accommoderen van deze staten hervormingen vereist: het integreren van slecht voorbereide kandidaten in een slecht voorbereide Unie is een recept voor problemen.

En tegelijkertijd is Duitsland van mening dat het “DNA” van de EU behouden moet blijven, waarden als vrijheid, democratie en rechtvaardigheid. Berlin blijft daarom vasthouden aan een op verdiensten gebaseerde aanpak – met name als het gaat om de rechtsstaat – die echter wordt bemoeilijkt door de geopolitieke noodzaak om het proces te versnellen.

Europa is hard-rechts

De opvattingen van Europees hardrechts over de uitbreiding zijn verre van eensgezind, zoals uiteengezet in dit verhelderende artikel voor Balkan Insight van Alejandro Esteso Pérez.

Sommige partijen zijn ronduit gekant tegen uitbreiding omdat ze een hekel hebben aan de EU zelf. Anderen zien de uitbreiding echter als een kans om van de EU een alliantie van soevereine natiestaten te maken, in plaats van de losse confederatie die streeft naar een nauwere unie die ze nu is.

Tot de tweede groep behoort Hongarije onder leiding van Viktor Orbán, die, ondanks zijn vijandigheid jegens Oekraïne, voorstander is van het idee om landen als Servië op te nemen waarvan hij denkt dat het nuttige bondgenoten in de EU zouden zijn.

Kandidaat-lidstaten: het geval van Montenegro

Ten slotte de omstandigheden in de kandidaat-lidstaten. Ik zal mij concentreren op het geval van Montenegro, een land met slechts 600.000 inwoners dat pas in 2006 onafhankelijk werd, toen het zich losmaakte van Servië.

Montenegro krijgt zelden veel aandacht, maar is van bijzonder belang omdat het op het eerste gezicht een voorsprong lijkt te hebben op de rest van het peloton.

In zijn laatste voortgangsrapportzei de Europese Commissie bereid te zijn de ambitie van Montenegro te steunen om de toetredingsonderhandelingen tegen eind 2026 af te ronden – wat een paar jaar later een volledig lidmaatschap zou impliceren, als alle EU-landen groen licht zouden geven.

Is dit realistisch?

Een reden voor voorzichtigheid is dat, na een recente herschikkingDe regering van Montenegro is voor steun nu afhankelijk van pro-Servische en pro-Russische partijen die vijandig staan ​​tegenover de EU en zich afvragen of de Montenegrijnen werkelijk een natie zijn of alleen maar Serviërs onder een andere naam. Schrijven voor het China-CEE Instituut, Vojin Golubović zegt:

Het is vooral gevaarlijk dat sommige van de belangrijkste ministeries in handen zijn van degenen die de Montenegrijnse nationale identiteit ontkennen.

Andere tekenen zijn ook onheilspellend. Vorige maand, de anti-EU-partijen een wetsvoorstel ingediend over “buitenlandse agenten” dat opvallend veel lijkt op een door Rusland geïnspireerde wet die dit jaar in Georgië is aangenomen. Die wet heeft bijgedragen aan het besluit van de EU om het lidmaatschapsbod van Georgië te bevriezen.

Bovendien maakte Montenegro Kroatië in juli boos toen zijn parlement kwam een resolutie aangenomen met betrekking tot de Kroatische wreedheden in de Tweede Wereldoorlog.

Zoals het Pools-Oekraïense dispuut, en een ruzie over de nationale identiteit, taal en geschiedenis daartussen Bulgarije en Noord-Macedoniëmag de botsing tussen Kroatië en Montenegro niet als een klein detail terzijde worden geschoven.

Zolang dergelijke kwesties niet zijn opgelost, zal de uitbreiding van de EU eenvoudigweg niet plaatsvinden. En dat is nog voordat we nadenken over de risico’s rond de oorlog in Oekraïne, de tweede termijn van Trump en de politieke ontwikkelingen in de EU zelf.

Meer over dit onderwerp

Voorlader financiële steun aan Oekraïne: het is nu of nooit – een analyse van Olga Pindyuk voor het Weense Instituut voor Internationale Economische Studies

Tony’s keuze van de week

• De keuze van de nieuwgekozen president Donald Trump voor Robert F Kennedy Jr. voor de beste baan in de gezondheidszorg in de Amerikaanse regering is dat wel een moment voor wetenschappers om na te denken over hoe ze constructieve relaties kunnen onderhouden met vijandige politici en kiezers, schrijft Anjana Ahuja voor de FT

• De regering van Kazachstan heeft een streng gecontroleerd referendum gewonnen om het voorstel te steunen bouw van een kerncentralemaar is voorzichtig over hoe en zelfs of we op kernenergie moeten vertrouwen, schrijft Luca Anceschi voor het Italiaanse Instituut voor Internationale Politieke Studies

Je kunt mijn keuzes voor de beste geschiedenis zien boeken van het jaar hier