Zaterdagochtend, kwart over 11. Op het plein voor station Den Haag Centraal verzamelen zich groepjes mensen met backpacks en spandoeken. Sommigen hebben slaapmatjes bij zich; een enkeling sleept een opgooitent mee.
Voor de 38ste keer blokkeren de klimaatactivisten van actiegroep Extinction Rebellion (XR) vandaag de A12, pal tussen het tijdelijke Tweede Kamergebouw en het ministerie van Economische Zaken. De eis is dezelfde als altijd: de fossiele subsidies, die de overheid jaarlijks 39,7 tot 46,4 miljard euro kosten, moeten worden afgeschaft. Ook het plan is ongewijzigd: de weg blokkeren tot die afschaffing een feit is.
Eén ding is anders. De politie, die de demonstranten de afgelopen 37 keer telkens van de weg haalde, is nergens te bekennen. De politievakbonden staken voor een vervroegd pensioen. Er zou „tijdens de gehele blokkade van de A12” geen politie aanwezig zijn, zo viel eind augustus te lezen in een aankondiging. Vandaar de tentjes en de slaapspullen.
Geen politie
Precies om 12 uur lopen de activisten vanaf het Malieveld de A12 op. Niemand probeert ze tegen te houden. Maar of het ook gaat lukken om hier de nacht door te brengen? Lucas Winnips, een van de bedenkers van de campagne, heeft goede hoop. „In het begin werden we telkens direct van de weg gehaald. Toen de blokkades groter werden, duurde dat steeds langer. Maar uiteindelijk was het altijd voorbij voor het donker werd. Nu er geen politie is, kunnen we misschien de hele nacht blijven zitten. Dan vind ik ook wel dat we dat moeten doen.” Zelf heeft hij ook een tent en slaapzak meegenomen.
Die vasthoudendheid – keer op keer terugkomen, telkens met dezelfde eis – is volgens Winnips de kracht van de A12-blokkades. Aan de eerste blokkade, in juli 2022, namen nog geen vijftig activisten deel; bij de achtste keer, in september 2023, waren dat er duizenden. Genoeg om het thema op de politieke agenda te zetten. Toenmalig minister van Klimaat Rob Jetten (D66) liet uitzoeken hoe de subsidies konden worden afgebouwd.
Lees ook
Het interview met Chris Julien, de denker van Extinction Rebellion
Het was het voorlopige hoogtepunt van de campagne. Een jaar later is de politieke wind gedraaid en zit er met het kabinet-Schoof een regering die weinig haast lijkt te hebben met het afschaffen van de subsidies. Bovendien vormde de oorlog in Gaza een splijtzwam. Een deel van de klimaatactivisten zag de klimaatcrisis en de Israëlische bezetting van Palestina als twee uitwassen van hetzelfde westerse kolonialisme en liet dat duidelijk merken. Een ander deel had liever gezien dat de focus bij het opwarmende klimaat was gebleven en haakte af.
Strikt vreedzaam
Deze zaterdag zijn er zo’n duizend mensen. Het is de grootste A12-blokkade sinds die piek in september 2023, zegt Winnips. Dat de politie zich op een paar agenten met mountainbikes na niet heeft vertoond, laat volgens hem zien dat de massale politie-inzet van de voorbije keren onnodig was. „Wij hebben vanaf het begin gezegd dat geen politie nodig is, want wij zijn strikt vreedzaam. We hebben vandaag ook laten zien dat we zelf op een veilige en verantwoorde manier de weg kunnen afsluiten. Dus van ons hoeft al die politie niet.”
Of nu ja, erkent Winnips, het is wel handig als de politie die andere functie vervult: de demonstratie beschermen tegen vijandigheid van omstanders. Dat blijkt wel wanneer een groepje jongens even later vanaf de bovenkant van de tunnelbak rauwe eieren naar de activisten gooit. Eén demonstrant wordt op zijn hoofd geraakt; een ander zit onder het struif.
Het is een klein incident op een verder behoorlijk gemoedelijke dag. Wanneer punkband Hang Youth rond drie uur een optreden geeft, heeft de demonstratie zelfs iets weg van een festival. Bij nummers als ‘Niks tof aan stikstof’ en ‘Leg de Zuidas in de as’ ontstaat vooraan in het publiek een voorzichtige moshpit. Op de andere rijbaan leggen wetenschappers van Scientist Rebellion aan geïnteresseerden uit wat er in de laatste IPCC-rapporten (klimaatrapporten van de VN) staat.
Toch politie
En dan verschijnt om kwart voor vijf toch een tiental busjes van de ME op de hoek van het Malieveld. Stipt om 17.00 uur rijden de voertuigen de A12 op; vijf minuten later klinkt uit een luidspreker de inmiddels welbekende oproep om te vertrekken. Een deel van de XR-activisten geeft daaraan gehoor. De rest wordt gearresteerd. Als het even voor achten begint te schemeren, is de Utrechtsebaan weer leeg.
Gevraagd naar de reden dat de politie toch nog kwam opdagen, zegt een woordvoerder van de politievakbonden: „We hadden een werkonderbreking van 11 tot 17 uur. Daarna valt de politie weer onder het gezag van de burgemeester. Als die zegt dat er moet worden optreden, dan moet de politie daar gehoor aan geven.”
De politiestaking heeft evenwel zijn doel bereikt, zegt de woordvoerder. „We hebben gisteren van de minister het aanbod gekregen om weer om de tafel te gaan.” De politiebonden hebben aangekondigd dat er tot die tijd geen nieuwe acties zullen komen. De geplande staking tijdens de voetbalwedstrijd Ajax – FC Utrecht op zondag gaat nog wel door.
Ook de acties van Extinction Rebellion zullen doorgaan, zegt Winnips. De fossiele subsidies zijn immers nog lang niet afgeschaft.