Die naam, Stichting Kinderpostzegels Nederland, is die niet wat ouderwets? „Precies die vraag stelde ik vorig jaar bij mijn sollicitatieprocedure!” zegt Sofie Vriends aan de telefoon, terwijl ze even uithijgt in het hokje van de intern begeleider van de St. Josephschool Leiden. Daar heeft ze als directeur van de stichting zojuist de nieuwe kinderpostzegel gelanceerd, steevast op de laatste woensdag van september, en omdat de zegel 100 jaar bestaat waren ook prinses Margriet, de burgemeester, kinderen van groep 7 en 8 en een zootje pers erbij. Vriends moet zo nog naar Hilversum, Tijd voor Max.
Postzegels? Wie plakt er nou nog postzegels? Maar toen ze er in haar sollicitatie naar vroeg, bleek dat de stichting net een grote publieksenquête had gedaan waarin ze óók naar een eventuele naamsverandering had gevraagd. Het antwoord was massaal: niet veranderen! „Er kwam uit dat het publiek bij de naam een sterke positieve associatie heeft, en dat het niet om de postzegel gaat maar om de actie.” Dus die naam, denkt Vriends, die blijft, „zelfs als we helemaal geen zegels meer zouden verkopen.”
Prinses Beatrix (links) in 1948 en de verkoop van kinderpostzegels in de postkantoorbus in 1948.
Foto’s Stichting Kinderpostzegels
Al is ook Stichting Kinderpostzegels Nederland in die honderd jaar heus meegegaan met de tijd.
Toen in 1924 de Nederlandse regering in navolging van Zwitserland een speciale postzegel met toeslag voor ‘het misdeelde kind’ invoerde, vanwege alle wezen na de Spaanse griep, waren het nog het volwassen vrijwilligers die langs de deuren gingen. Ene schoolmeester G. Verheul uit Waarder zag het in 1948 als een educatieve kans om zijn schoolklas langs de deuren te laten gaan en een traditie was geboren.
In heel Nederland gaan sindsdien vele duizenden schoolkinderen gedurende een week langs de deuren om een velletje kinderpostzegels te verkopen voor het goede doel. In 1956 doet al meer dan de helft van alle basisscholen mee. In 1992 stopt – na een aantal berovingen – de inzameling van contact geld en doet de acceptgiro zijn intrede. De laatste jaren gaat betaling via een QR-code op een bestelformulier, in te scannen met een smartphone en te betalen in de webshop via iDeal.
Doelen die Stichting Kinderpostzegels Nederland steunt zijn projecten als ‘Geloven in jezelf’ en ondersteuning voor kinderen in asielzoekerscentra en de pleegzorg. De stichting heeft meegewerkt aan de oprichting van de Kindertelefoon in 1979 en de Kinderombudsman in 2011 en sinds eind jaren zestig ondersteunt ze ook projecten in het buitenland. Een schoolbieb, aanplant van bomen op een schoolplein tegen de felle zon. Voorheen in zo’n veertig landen, nu alleen nog in West-Afrika, India en het Caribisch deel van Nederland. Vriends: „We willen alleen deelnemen aan projecten waarmee we echt iets kunnen veranderen”.
En in al die jaren plakten steeds minder mensen een postzegel.
‘Postzegel verdwijnt’ staat in de jaarverslagen van de laatste tien jaar steevast bovenaan genoemd als grootste ‘bedreiging’. Om het euvel te ondervangen verkochten kinderen sinds 2012 ook kaarten en een blikje kinderpleisters. Het assortiment is daarna nog uitgebreid met een ‘hippe shopper’, ‘kleurrijke tulpenbollen’, ‘anemonen’ en een ‘theepakket’, al waren die laatste drie producten volgens Vriends „geen succes”. Geen punt, want inmiddels blijkt dat mensen aan de deur ook best willen doneren zonder er iets voor terug te krijgen, gewoon met QR-code. En dus zijn de jaarlijkse donaties – altijd zo rond de 9 miljoen euro – door de jaren heen vrijwel stabiel gebleven.
De verkoop van kinderpostzegels in 1987 en in 1991 aan premier Lubbers.
Foto’s Stichting Kinderpostzegels, Ed Oudenaarden
Andere bedreiging: het afnemend aantal basisscholen dat deelneemt aan de actie. Gingen in 2016 nog zo’n 160.000 kinderen langs de deuren, vorig jaar waren dat er 120.000. Vooral in stedelijk gebied is de animo onder scholen tanend, ziet Vriends. „Leerkrachten geven aan dat ze het druk hebben en in grote steden speelt ook het lerarentekort een rol.”
Onveranderd door de jaren heen is het enthousiasme van de kinderen. Zo zag Vriends hier op de school in Leiden kinderen alweer „stuiterend” door de gangen gaan omdat ze straks mogen gaan lopen langs de deuren. En net zomin veranderd is de onderlinge competitiedrang. Want al houden leerkrachten niet meer bij op het schoolbord welke kinderen het best verkochten, „niet meer van deze tijd”, onderling weten ze het feilloos.
Hoeveel bestellingen had jij???