‘Hier werd thuis nooit over gepraat’

“Mijn vader zat op zijn vaste plek in de woonkamer, op een fauteuil met ronde leuningen. Hij wachtte tot iedereen stil was, nam een teug adem en zei: ‘Daar zit jullie moeder, maar ik ben niet jullie vader.'”

“Wat? Echt, wat zeg je nu??”

“Dit had ik echt nooit verwacht”, zegt Patty over de onthulling van twee jaar geleden. 43 jaar lang was ze in de veronderstelling dat haar vader haar bloedeigen vader was. Nu ontdekte ze dat ze de helft van haar DNA niet met hem deelde, maar met Jos Beek, de inmiddels overleden Belgische gynaecoloog die haar ouders in jaren 70 met hun langgekoesterde kinderwens had geholpen. Maar bij de kunstmatige inseminatie gebruikte hij geen zaad van een anonieme donor, wat haar ouders dachten, maar zijn eigen sperma.

“Ik hou ontzettend veel van mijn vader. Hij heeft me opgevoed, stond me na een schoolfeestje op de hoek van de straat op te wachten en bracht me altijd veilig thuis. Ik heb een fijne jeugd gehad, met zomers op de camping in Frankrijk en Spanje. Toen ik op kamers ging, nam mijn vader een grote doos vol koffie en boodschappen mee naar het studentenhuis. Altijd voelde ik liefde, trots en verbinding met mijn ouders. Ik wilde zo graag dat hij ook mijn biologische vader was. Hij was zelf ook kapot van de mededeling. We hebben hem getroost en vooral heel veel samen gehuild.”

Betrokken arts

Drie weken eerder, in februari 2022, wees een vriend haar op een onthullend nieuwsbericht waarin stond dat Jos Beek de derde vruchtbaarheidsarts was die in de jaren 70 en 80 in een Nederlands ziekenhuis tientallen wensmoeders met zijn eigen zaad had bevrucht.

“Mijn ouders hadden vaak over hem verteld, die verhalen waren altijd positief. Het was een betrokken arts, een oudere, beetje timide man in een pak. Hij had hen geholpen zwanger te worden, zeiden ze. Ik dacht aan hormoonbehandelingen, het doorblazen van de eileiders, dat soort dingen. Niet aan zaaddonatie, zeker niet van de arts.”

Het nieuwsbericht ging dus vast niet over haar.

DNA-test

Maar na een gesprek met haar ouders twijfelde Patty daar aan. “Mijn vader reageerde gelaten, verdrietig bijna, toen ik vroeg wat hij ervan vond dat Jos zelf had gedoneerd in zijn eigen praktijk. Mijn moeder gaf een lauwe, beetje ontwijkende reactie waar ik niet echt iets mee kon.” Op aanraden van een vriend besloot Patty een DNA-test te doen. “Ik wilde uitsluiten dat mijn ouders bedonderd waren in hun fertiliteitstraject.”

Maanden wachtte ze op de uitslag. En in de tussentijd was daar dus dat alles veranderende gesprek met haar ouders. Later kwam de uitslag van de test: ze was inderdaad een kind van Jos Beek. Wat volgde was een zoektocht naar identiteit: wie was ze eigenlijk? Hoorde ze wel bij de familie? Eigenschappen die ze niet eerder kon plaatsen, vielen ineens op zijn plek. “Ik kan bijvoorbeeld heel aanwezig zijn en hard zingen door het hele huis. Uit enthousiasme ben ik vaak druk en luidruchtig, sommigen omschrijven mij als intens. Terwijl mijn ouders juist heel rustig zijn.” Met armgebaren zet ze haar woorden kracht bij.

Tientallen kinderen van Jos Beek

Nadat in 2022 het vermoeden over de Belgische fertiliteitsarts Jos Beek naar buiten was gekomen, deed een externe commissie onderzoek naar de zaak. De belangrijkste conclusies zijn dat de arts betrokken was bij KID-behandelingen van 1975 tot tenminste 1990. In deze periode heeft hij alleen zijn eigen sperma gebruikt bij KID-behandelingen; er werden geen spermadonoren gebruikt. Beek bleek drager van een zeldzame erfelijke aandoening. 

Hoeveel kinderen Jos Beek met zijn eigen sperma heeft verwekt, is niet bekend. In 2022 was zeker dat 41 nakomelingen verwant zijn aan Beek. Maar er zijn verschillende databanken en het Fiom verwacht dan ook dat het aantal flink hoger ligt. Beek had zijn fertiliteitspraktijk in het voormalig Elisabeth Ziekenhuis in Leiderdorp, nu het Alrijne ziekenhuis Leiden. Het ziekenhuis heeft meerdere informatieve bijeenkomsten georganiseerd voor betrokkenen.

Bron: Fiom.nl

Ze twijfelde ineens over uiterlijke kenmerken: van wie heeft ze haar haarkleur eigenlijk? En haar blauwe ogen? Van hem? Hoeveel halfbroers en -zussen liepen er nog meer in Leiden rond? “Het zette mijn wereld op zijn kop. Ik was benieuwd naar mijn eigen afkomst, maar wilde ook loyaal zijn aan mijn ouders, die het ontzettend moeilijk hadden met ‘ons geheim’. Ze wilden het liever klein houden en er over praten was lastig. Ze begrepen mijn nieuwsgierigheid naar mijn afkomst ook niet.” 

Om haar ouders en broer tijd en ruimte te geven dit nieuws op hun eigen tempo te verwerken, praatte Patty er met bijna niemand over. “Hierdoor voelde ik me vaak enorm benauwd, rot en opgejaagd. Ontwricht ook. Ik ging volledig aan mezelf voorbij en kon niet meer normaal doen. Op een gegeven moment raakte ik zo overstuur dat ik met mijn bakfiets, waar mijn dochter in zat, omviel. Gelukkig had ik alleen pijn aan mijn knie en met mijn dochter was ook niets aan de hand, maar ik zat volledig met mezelf in de knoop.”

Afkomst een geheim

Zoals eerder gezegd: ze houdt van haar ouders, maar vraagt zich tegelijkertijd af of haar bestaan op een leugen is gebaseerd. Waarom waren ze eigenlijk nooit eerlijk geweest? Waarom was haar afkomst een geheim waar niet over gesproken mocht worden? “We waren zo’n hecht gezin, maar ook een gezin waarin weinig over emoties werd gepraat.”

“De afgelopen twee jaar heb ik me verdiept in fertiliteit in de jaren 70 en 80. Hoe meer onderzoeken en artikelen ik las en documentaires ik keek, hoe beter ik de zwijgzaamheid van mijn ouders begreep. In de jaren 70 was mannelijke onvruchtbaarheid een groot taboe.”

Kunstmatige donorinseminatie was niet alleen voor de kerk onaanvaardbaar, ook veel artsen en wetenschappers durfden zich er niet aan te wagen. Enkele gynaecologen hielpen stellen met een brandende kinderwens wél. “Maar Jos Beek, en ook andere fertiliteitsartsen die in die jaren actief waren, legden de wensouders een zwijgplicht op. Jos had tegen mijn vader en moeder gezegd nooit aan ons te vertellen dat we donorkinderen waren, dat zou beter zijn.”

Geen nazorg donorkinderen

Patty snapte daarom het zwijgen, maar tegelijkertijd hadden de consequenties van deze keuze een verwoestend effect op haar leven. “Soms werd ik ‘s nachts wakker en greep het me bij de keel. Is mijn leven dan niet van mij, dacht ik regelmatig. Waarom kunnen we het hier niet over hebben? Er was geen professionele nazorg of hulp. Niet voor mij, maar ook niet voor mijn ouders.”

“We hebben nooit geleerd om met zoiets groots om te gaan, dus dat moesten we onszelf dan maar leren. Ik wilde er heel veel over praten. Vrij zijn. Op een feestje gewoon kunnen zeggen dat ik een donorkind ben van Jos Beek. Een dónorkind hè, die man heeft met niet opgevoed, dat heeft mijn eigen vader gedaan.”

Omdat praten geen optie was, schreef ze haar gevoelens van zich af. Het verhaal van Patty is gepubliceerd in het boek Schepsel. Met enige reservering vertelt ze dat ze hiervoor een andere achternaam gebruikt. “Van der Zee is niet mijn geboortenaam, maar als mensen mij online opzoeken, wil ik niet dat ze de link leggen naar mijn ouders. Die moeten op hun eigen tempo hun vrienden inlichten, dat hebben ze nog niet gedaan. Hierin verschillen we in behoefte en ik wil ze de ruimte geven om dit te doen.”

‘Gehandeld naar tijdsgeest’

Ze neemt Jos Beek overigens niets kwalijk. Ze heeft hem zelfs een keer ontmoet, op haar negentiende namen haar ouders haar mee naar de afscheidsbijeenkomst vanwege zijn pensioen. Ze schudde Beek de hand en zei: ‘Ik ben blij dat ik er ben’, al wist ze toen nog niet dat ze zijn donorkind was. “Ik ben niet boos op hem. Hij had in de jaren 70 vrij spel om te ontdekken waarom het stellen niet lukte zwanger te worden en leerde om ook naar de vruchtbaarheid van de man te kijken. Dit werd daarvoor niet echt gedaan, en hij was er succesvol in. Hij heeft gehandeld naar wat paste in de tijdsgeest.”

Nog steeds zijn ouders niet wettelijk verplicht hun kind in te lichten over het donorschap, iets dat Patty niet kan begrijpen. “De concentratie aan verwanten in Leiden is ontzettend hoog. Op de school van mijn zoon zitten meerdere kleinkinderen van Jos. De ouders van die kinderen, dus mijn biologische halfbroers en -zussen, zie ik soms op de school van mijn kinderen of in Leiden. Dit zijn de mensen die het weten, er lopen er nog heel veel rond die het niet weten.”

‘Ik wil vrij zijn’

Het is volgens Patty een recht te weten van wie je afstamt, het helpt haar niet alleen bij vragen over haar afkomst, het geeft haar ook erkenning, herkenning en bevestiging. “Als je je wortels kent kun je naar de toekomst kijken.” Maar erfelijk is voor haar nu ook belangrijk omdat Beek drager was van een zeldzame erfelijke aandoening. “Ik krijg over twee weken een bloedtest om te controleren of ik ook drager ben van dit gen. De uitkomst is voor mij belangrijk zodat niet alleen ik, maar ook mijn kinderen weten waar ze aan toe zijn.”

De waarheid is soms ontzettend ongemakkelijk, zegt Patty. Maar de waarheid in het gezicht kijken en er mee leren omgaan heeft haar veel vrijheid gegeven. “Ik wil geen geheim meer zijn, maar vrij zijn. Ik wil van de daken schreeuwen: ik ben een donorkind, nou én!”

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto’s van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: [email protected]

Lees hier de eerdere zondaginterviews.