De grote revolte bleef uit. De aanloop naar het partijcongres van het Duitse christen-democratische CDU was gespannen, nadat de partij vorige week een motie door de Bondsdag loodste met steun van het radicaal-rechtse AfD. Daarmee brak het met de – door CDU-kanselierskandidaat Friedrich Merz zelf voorgestelde – afspraken een ‘brandmuur’ om die partij heen te bouwen door het niet van invloed te laten zijn in de Bondsdag. Kwam het Merz deze maandag op het partijcongres op een motie van wantrouwen te staan, op verhitte discussies, op harde woorden?
Niets van dat alles: Merz werd ontvangen met een minutenlange staande ovatie. De 1.001 aanwezige afgevaardigden stemden unaniem in met het voorgestelde partijprogramma van de CDU. Onderdeel van dat partijprogramma is het ‘vijfstappenplan’ uit de aangenomen motie van woensdag om migratie in te perken, maar ook het wetsvoorstel dat vrijdag níet werd aangenomen, mede doordat sommige CDU’ers zich onthielden van stemming. Het voorstel zou de „toestroom van buitenlanders” naar Duitsland moeten beperken, door bijvoorbeeld gezinshereniging op te schorten en uitzettingen zonder tussenkomst van de immigratiedienst makkelijker te maken.
Lees ook
CDU-leider Merz slaat een bres in de muur rond AfD, en zet de Duitse politiek op z’n kop
Dat voorstel werd in de Bondsdag dus nipt verworpen, maar als Merz kanselier wordt, wil hij zijn plannen alsnog direct doorvoeren. De CDU’ers stemden over een zogenoemd Sofortprogramm: een programma dat ‘onmiddellijk’ ingaat. Ofwel: zodra er een nieuwe regering is gevormd en, als CDU wint, Friedrich Merz bondskanselier wordt.
Unanieme steun
De unanieme steun is opmerkelijk omdat de acties van Merz vorige week niet alleen buiten de CDU, door andere politieke partijen, maar ook binnen de eigen gelederen sterk veroordeeld werd. Voormalig bondskanselier en partijprominent Angela Merkel noemde het „verkeerd” en gaf daarmee voor het eerst kritiek op haar eigen partij sinds haar afzwaaien. Ook de Duitse katholieke en protestantse kerken waarschuwden in een gezamenlijke brief aan het parlement voor samenwerkingen met radicaal-rechtse partijen. Politicoloog Hajo Funke zei vorige week tegen NRC te verwachten dat de motie ook onder kiezers onrust zou veroorzaken en CDU daarmee stemmen zou kosten, al blijkt dat tot nu toe nog niet uit de peilingen.
Sinds de Tweede Wereldoorlog geldt de ongeschreven regel dat er geen voorstellen in de Bondsdag worden aangenomen met steun van een radicaal-rechtse of nationalistische partij. In een speech afgelopen november stelde Merz aan de andere partijen expliciet voor dat vol te houden met betrekking tot AfD, zodat er nooit – „toevallig noch bewust” – een meerderheid behaald zal worden met die partij.
Radicaal-rechts legitimeren
Zo’n drie weken voor de verkiezingen op 23 februari brak Merz met die traditie op het belangrijkste thema van de verkiezingsstrijd: migratie. Critici vinden dat CDU steeds meer tegen AfD aanschurkt of de partij hiermee legitimeert. Ongegrond, volgens CDU-voorzitter Markus Söder, die op het congres zei dat juist alléén ‘de Unie’ (de verzamelnaam voor CDU en de Beierse zusterpartij CSU) tegen AfD kan beschermen.
Merz herhaalde in zijn toespraak niet met de AfD te zullen regeren en er ook niet mee samen te zullen werken. Hij noemde de situatie van vorige week een „uitzondering” – de vraag of hij uitsluit vaker dat soort uitzonderingen te maken, beantwoordde hij ontwijkend: „Voor zover te voorzien is, zal een situatie als deze zich niet weer voordoen.”
Lees ook
Asielpolitiek Merz brengt Duitsland in gevaarlijk vaarwater
Binnen dus weinig kritiek, buiten was dat anders: honderden mensen verzamelden zich voor de congreslocatie in Berlijn om te protesteren. De afgelopen dagen protesteerden honderdduizenden mensen in verschillende steden, zoals Berlijn, Hamburg, München en Keulen, tegen de verschuiving naar radicaal-rechts in de Duitse politiek, in reactie op de omstreden CDU-voorstellen in de Bondsdag.