Ecoloog Rick van Malssen: ‘Wie zijn dieren niet beschermt tegen de wolf, zou geen schadevergoeding moeten krijgen’


Ruim een jaar geleden werd Rick van Malssen nog uitgelachen door een boswachter die werkzaam was in de provincie Utrecht. Van Malssen waarschuwde hem voor wolven die via loslopende honden zouden gaan wennen aan mensen.

„Doe dat losloopgebied even in de ban zolang er daar wolven actief zijn”, schreef Van Malssen over de omgeving van Austerlitz. „Wolven dulden geen rondzwervende honden in hun leefgebied.” Het antwoord dat hij terugkreeg luidde: „De beste stuurlui staan aan wal.”

Inmiddels weten we hoe het is afgelopen. Eén hond verdween van de radar, en een meisje werd omvergeduwd. Bij Austerlitz kun je ondertussen nog altijd gewoon je hond loslaten en is het wachten op de volgende confrontatie.

Van Malssen is wolvenecoloog. Hij houdt zich al bijna dertig jaar met deze dieren bezig. In Zweden, waar hij jarenlang woonde, was hij vanuit de roofdiervereniging verantwoordelijk voor de wolfwerende omheiningen in de provincie Västra Götaland. Er gold een landelijk beleid waar veel dierhouders gebruik van maakten. De overheid zorgde voor begeleiding en subsidies. Het was de taak van Van Malssen erop toe te zien dat die omheiningen goed werden neergezet.

Er leefden in die zuidwesthoek van Zweden zo’n vijf roedels en er zijn er in al die jaren in heel Zweden maar twee of drie door correcte rasters heengegaan, maar niet bij die van Van Malssen. „Waarschijnlijk was er op die plaatsen iets met de stroom aan de hand. Wolven voelen het. Ze voelen of er spanning op de draden staat.”

Anderhalve meter stenen

Toen de wolf zich in Nederland meldde besloot Van Malssen terug te keren om zijn kennis te delen met de veehouders, gemeentes en provincies. Dat viel tegen, want weinigen waren in zijn kennis geïnteresseerd. En nog altijd wordt zijn hulp niet vaak ingeroepen. Van Malssen vermoedt dat veel veehouders die hulp niet willen. Het is namelijk makkelijker om een schadevergoeding te krijgen voor een schaap dat gedood is door een wolf, dan om een veilig hek te plaatsen.

„Ik had een afspraak met een boer bij mij in de buurt die zijn schapen wilde gaan beschermen. De juiste palen stonden al in de grond, dus het zou niet veel geld gaan kosten. Hij zag het wel zitten, maar zijn collega die erbij stond hoorde ik tegen iemand anders zeggen: ‘Dat gaat hij niet doen, hoor.’ Ik heb daarna nooit meer iets van die boer gehoord. Ik denk dat hij door zijn collega is teruggefloten. Er lijkt een lobby te worden gevoerd om het op confrontaties te laten aankomen en zo afschot te kunnen bewerkstelligen.”

Vrijwilligers plaatsen een wolfwerend hek volgens de instructies van Rick van Malssen.

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Van Malssen vertelt dat een wolf een mens alleen aanvalt wanneer hij wordt bedreigd en geen uitweg ziet. Dat gebeurde in 2023 in het Drentse dorpje Wapse. Daar werd een boer in zijn arm gebeten. Het kwam groot in het nieuws.

„Ik ben daar direct gaan kijken”, zegt Van Malssen, „omdat er in alle media werd gesproken over een goed wolfwerend hek. Wat ik aantrof was inderdaad een hek. Maar vlak naast dat hek lag een stapel stenen van anderhalve meter hoog. Ik heb er foto’s van. De wolf hoefde er maar op te klimmen om zo in het weiland te kunnen springen waar de schapen stonden. Alleen: hij kon toen niet meer terug. Hij zat als het ware gevangen.”

Het Openbaar Ministerie, dat de zaak seponeerde, stelt dat de wolf daarna onrechtmatig werd gedood. De boer had de wolf bedreigd met een riek en had geweigerd het hek te openen om de wolf een vluchtweg te bieden. Van Malssen: „Een wolf zal niet snel over een hek heen springen, tenzij er een berg met stenen naast ligt. Hij zal eerst proberen er onderdoor te graven. Daarom is de onderste draad de belangrijkste draad. Die mag niet hoger zijn dan twintig centimeter boven de grond. Er moet stroom op staan, en die stroom mag niet weglekken via het gras of ander materiaal. Als de wolf eronderdoor probeert te graven zal hij een klap op zijn neus krijgen en leren dat je van vee af moet blijven.”

Een wolf denkt vooruit

Een deugdelijk wolfwerend hek bestaat uit vijf horizontale stroomdraden, zegt Van Malssen. De afstand tussen die draden luistert nauw. Je moet de volgende hoogte aanhouden: vanaf de grond twintig, veertig, zestig, negentig en honderdtwintig centimeter. En die draden zijn vastgemaakt aan stevige palen die diep in de grond staan. Egels en hazen kunnen eronderdoor. Vossen springen ertussendoor – zolang ze tijdens de sprong de grond niet raken krijgen ze geen schok, en herten en reeën springen eroverheen. Een wolf kan wel springen, maar zal het niet snel doen als hij weet dat er stroom op de draden staat. Die prooi moet namelijk ook weer mee terug. Die eet hij niet ter plaatse op. Een wolf denkt vooruit.

„Wolven moeten leren van vee af te blijven”, zegt Van Malssen, „en als die hekken niet deugen, zoals we in de praktijk vaak zien, zoals rasters met slappe prikstokken, of hekken met hangende draden, dan leren de welpen ook dat een schaap een makkelijke prooi is. Ze moeten juist wegrennen bij het zien van een schaap. De enigen die dat kunnen bewerkstelligen zijn de veehouders. Er is geld beschikbaar. Maar dat alleen is niet voldoende. Er moet ook controle op komen. Dat is misschien nog wel het belangrijkste. Dat die hekken eerst worden gecontroleerd voordat de subsidie wordt verstrekt.”

Een wolfwerend hek bestaat uit horizontale stoomdraden die zijn vastgemaakt aan stevige palen die diep in de grond staan.

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Van Malssen rekent voor wat zo’n hek kost. „Ik ken een professionele omheiningbouwer die 8 euro per meter rekent: inclusief palen, draden, poorten en een stroomapparaat. Voor een gebied van honderd bij honderd meter, een hectare dus, ben je klaar met 3.200 euro. Voor iedere veehouder is er maximaal 20.000 euro aan subsidie beschikbaar. Als je het door mij laat doen – mijn hulp en advies zijn kostenloos – is het helemaal voordelig, maar in de media lees je vaak het tegenovergestelde. De veehouders worden telkens geciteerd, dat het onbetaalbaar is, zonder dat iemand even checkt of het klopt.”

De dierhouders die Van Malssen al heeft geholpen, een stuk of vijftien in heel Nederland, hoeven helemaal geen fan van de wolf te zijn. Hun motivatie voor een wolfwerend hek is dat ze van hun eigen dieren houden, zoals Elize Borsten van Horsewise. Zij leidt een therapeutisch coachingsprogramma met paarden. Haar cliënten zijn vooral kinderen die zijn vastgelopen op school of die kampen met sociaal-emotionele problemen, met adhd of een autismespectrumstoornis.

„Tegenover elkaar aan een tafel zitten werkt niet altijd even goed”, vertelt Elize Borsten. „Hier ben je buiten, en de paarden laten je van alles zien. Als je gedrag verandert, verandert een paard vaak mee. Je kunt mensen iets vertellen via het paard. Juist kinderen zijn hier erg ontvankelijk voor.”

Elize Borsten deed een oproep via Groep Wolf op Facebook, of er iemand was die haar kon helpen met een goed hek. Ze moest er niet aan denken dat een wolf haar dieren zou grijpen. En zo’n scenario was inderdaad niet ondenkbaar omdat haar bedrijf grenst aan Landgoed Den Treek. Het gebied waar een wolf tegen een meisje duwde en waar een hond verdween. Van Malssen meldde zich met vrijwilligers bij Horsewise en adviseerde welk materiaal er nodig was en hoe ze het moesten monteren.

Het juiste moment

Elize Borsten blijft het hoe dan ook zorgelijk vinden en durft voorlopig met haar paarden en cliënten het bos niet meer in. Van Malssen beaamt dat er een probleem is. „We hebben nog geen probleemwolf, maar wel een probleemsituatie en daar zou je naar moeten kijken. Nederland bestaat als land niet voor wolven. Hun leefwereld bestaat uit geschikte en ongeschikte plekken om zich te vestigen. Ze zoeken rust, ruimte en genoeg prooidieren. Er lopen er nu zo’n honderd rond. De geschikte gebieden zijn inmiddels wel zo’n beetje ingenomen. Heel veel meer zullen het er denk ik niet worden.”

Er zijn al in Nederland geboren wolven teruggekeerd naar het land van hun ouders. Er zullen er nooit te veel komen, maar er kunnen desalniettemin situaties ontstaan waarbij mensen en wolven elkaar in de weg zitten. Van Malssen vindt het toedienen van een pijnprikkel met een paintballgeweer in dat geval de beste oplossing.

„Dat deden we in Zweden ook. Bij voorkeur door een dierenarts en niet door een jager. Het werkt perfect. Je moet het alleen wel doen op de juiste manier: op het conflictmoment moet je ze raken. Wanneer het dier bijvoorbeeld te dicht bij een auto of mens komt. De wolf moet leren dat hij uit de buurt moet blijven. Verdoven en zenderen heeft dus geen zin, want een wolf heeft geen idee hoe hij ineens aan die halsband om zijn nek komt. Hij moet op het juiste moment de schrik van zijn leven krijgen en daarna mensen en voertuigen, of bepaalde gebieden gaan mijden.”

Het gaat Van Malssen erom dat de wolf een eerlijke kans krijgt en daar zet hij zich voor in. Hij vindt het erg dat mensen hun schapen in de waagschaal stellen om de wolf weg te kunnen krijgen. „Wie zijn dieren niet beschermt zou geen schadevergoeding moeten krijgen”, zegt hij. „Het is hetzelfde als met een huis. Je doet de deur op slot maar laat het raam open staan. Dan kun je wachten op inbrekers en de verzekering betaalt de schade niet uit. Elke veehouder zou afdoende maatregelen moeten nemen. Dit beleid zou landelijk moeten worden uitgezet, zoals dat in Zweden is gedaan. En ja, dat kan ook in een dichtbevolkt land als Nederland, daarvan ben ik overtuigd.”






Source link

Leave a Comment