defensie staat centraal op top

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

Het is niet zomaar een EU-top, die morgen in Brussel begint. De 27 EU-leiders gaan iets nieuws doen: de hele dag praten over maar één onderwerp, defensie. Dat is hard nodig: voor Europa is het “sink or swim”, erop of eronder, schrijft The Economist. Ook EU-ambtenaren maken vergelijkingen met een levensreddende operatie die ze “superbelangrijk, maar heel moeilijk” noemen.

Voor de lunch is NAVO-baas Mark Rutte uitgenodigd. De EU is voor zijn veiligheid nu grotendeels afhankelijk van belangrijkste NAVO-partner, de VS. Bij het diner schuift de Britse premier Starmer aan. Het is de eerste keer na de Brexit dat de regeringsleider van het Verenigd Koninkrijk bij een EU-top is. Als het over de veiligheid van Europa gaat, hoort hij erbij.

Die veiligheid staat onder druk, meent The Economist. Dat vergelijkt de EU met een schip dat ronddobbert op zee, en een ‘superstorm’ op zich af ziet komen, een Trumpnado.

De Amerikaanse president is onvoorspelbaar. Hij wil Groenland hebben, autonoom onderdeel van NAVO- en EU-lid Denemarken. Trumps verontrustende woorden komen boven op de dreiging vanuit Rusland, dat al bijna drie jaar oorlog voert in Oekraïne. Ook China wordt militair steeds sterker.

De urgentie blijkt ook uit de uitnodigingsbrief aan de regeringsleiders. Het doel is om discussie te voeren “om de weg vrij te maken” voor besluiten over de toekomst van de Europese defensie. Er moet nogal wat gebeuren, schrijft de voorzitter van de top, Antonio Costa. Hij heeft het over “twee hoofdbeginselen” waar hij de gesprekken over wil voeren.

Ten eerste moet Europa meer verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen defensie. Het moet veerkrachtiger, efficiënter, autonomer en betrouwbaarder worden. Daarbij horen ‘aanzienlijk’ hogere uitgaven.

In Brussel worden grote bedragen genoemd, tot 500 miljard euro. Ook daar wordt morgen over gesproken. “Welke gemeenschappelijke opties kunnen we gezien de aanzienlijke financieringsbehoeften overwegen?”, schrijft Costa.

Daarnaast moeten de EU-landen meer gaan samenwerken, bijvoorbeeld om contracten te sluiten met de defensie-industrie, schrijft Costa. Zo kunnen landen goedkoper uit zijn dan als elke lidstaat op eigen houtje bestellingen doet.

De discussie over Europese veiligheid is zo lastig, omdat EU-lidstaten gewoonlijk zélf beslissen over hun defensie. Meer samendoen is daarom een principiële kwestie. Eerder deze week bleek dat de PVV en BBB helemaal niets zien in nóg meer geld naar defensie.

Als alle NAVO-landen aan hun verplichtingen zouden voldoen, komt volgens de regering 60 miljard euro vrij. Maar Nederland dreigt achter te lopen op de Europese werkelijkheid.

Zowel NAVO-baas Rutte als Donald Trump zegt dat het onvermijdelijk is dat er fors meer geïnvesteerd wordt. “Als je dat niet doet, volg dan een cursus Russisch”, zei Rutte eerder in het Europarlement.

Als er al overeenstemming zou zijn dat er aanzienlijk meer geld moet komen voor defensie, dient de volgende discussie zich aan. Want waar zouden al die miljarden dan vandaan moeten komen? In Brussel is het gesprek daarover al volop losgebarsten.

Er lijkt voorgesorteerd te worden op zogeheten eurobonds, gezamenlijke leningen waarmee de EU geld ophaalt op de kapitaalmarkt. Ook daar is Nederland fel tegen, omdat het niet te maken wil hebben met de begrotingen van andere lidstaten.

Toch gaan er al allerlei concrete ideeën rond om geld vrij te maken. De focus ligt vooral op het gebruiken van honderden miljarden die er al zijn, maar nog niet gebruikt worden voor defensie. Geld dat over is uit het coronaherstelfonds bijvoorbeeld, of miljardenleningen via het ESM, het Europese noodfonds.

Over dat andere belangrijke punt, met EU-landen samen contracten sluiten bij defensiebedrijven, denken landen ook heel verschillend. De Franse president Macron wil bijvoorbeeld dat alleen bij Europese bedrijven wapens gekocht kunnen worden met Europees geld.

Frankrijk heeft een grote wapenindustrie. Maar landen die aan Rusland grenzen, willen juist ook wapens bij de Amerikaanse industrie kopen, om Donald Trump aan boord te houden als het gaat om de Europese veiligheid.

De defensietop moet vooral gezien worden als brainstorm, het kost tijd om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. En dus volgen morgen aan het eind van de dag dan ook geen conclusies.

Maar erg lang kan de discussie niet duren. Half maart presenteert de Europese Commissie een voorstel over defensie, eind juni is de NAVO-top in Den Haag. Die kan alleen een succes worden als de Europese NAVO-landen Trump tevreden kunnen stellen. Daarvoor moeten harde toezeggingen komen van EU-landen om fors meer geld te gaan uitgeven aan Europa’s eigen verdediging.