De aanpak van voetbalgeweld staat al vijftig jaar op de politieke agenda. Als staatssecretaris Vincent Karremans (VVD) maandagmiddag de sportbegroting verdedigt in de Kamer, valt ongetwijfeld de naam Feyenoord.
Afgelopen week berichtte NRC over de nauwe banden tussen het bestuur en de radicale supporterskern van de Rotterdamse club. Een 21-jarige scheidsrechter zou tijdens een voetbaltoernooi voor supporters in de Kuip in elkaar zijn geslagen door Feyenoord-hooligans. Toen hij zijn beklag deed bij de supporterscoördinator van Feyenoord zou hij het advies hebben gekregen om de zaak buiten justitie om af te handelen. Waarom is de supporterscoördinator in het leven geroepen en welke problemen lost hij of zij op?
Sinds 2012 eist de Europese voetbalbond UEFA dat alle clubs die deelnemen aan een Europese competitie een supporterscoördinator (Supporter Liaison Officer) aanstellen. Deze clubfunctionaris moet ‘een brug’ vormen tussen de (fanatieke) supporters en de voetbalclub, zodat er geen problemen ontstaan.
Geleidelijk aan hebben alle Nederlandse profclubs een supporterscoördinator aangesteld. Omdat de clubs en coördinatoren behoefte hebben aan extra ondersteuning, stelde voetbalbond KNVB in 2022 een aanspreekpunt aan.
Groninger Niels Hilboesen (45) mocht de nieuwe vacature invullen. Als oud-hooligan wist hij goed wat er leefde onder de Nederlandse harde kernen. Al in 2001 voerde hij als voorzitter van de Z-Side verzoeningsgesprekken met FC Groningen, omdat de harde kern door wekelijkse geweldsincidenten niet meer op eigen gelegenheid naar uitwedstrijden mocht. In de jaren erna regelde hij als supporterscoördinator avant la lettre onder meer dat supporters hun stadionverbod konden inkorten met maatschappelijk werk. Inmiddels zit Hilboesen in de Groningse gemeenteraad namens de Stadspartij.
U was namens de KNVB het eerste landelijk aanspreekpunt voor de supporterscoördinatoren. Hoe pakte u het aan?
„Wekelijks was ik bij twee voetbalwedstrijden en probeerde ik met alle partijen te praten. Ik stond tussen de harde kern, sprak met de burgemeester en deed navraag bij de stewards om een totaalbeeld te krijgen. Op een gegeven moment was er bij elke wedstrijd die ik bezocht een incident. Bij de KNVB zeiden ze toen grappend: ‘Wil je rookbommen of rellen dan moet je Niels bellen.’ Door die hectiek kon ik veel tips en tricks uitwisselen om gastvrijheid en veiligheid in stadions te verbeteren. Of ik wees de beste plek aan voor een uitvak of hekwerk in stadions waar altijd rellen waren. Soms fungeerde ik als vertrouwenspersoon voor supporterscoördinatoren die er niet uitkwamen.”
Waar liepen de supporterscoördinatoren tegenaan?
„De supporterscoördinator moet verschillende belangengroepen tevreden houden. Sommige vierhoeken (burgemeester, Openbaar Ministerie, politie en voetbalclub) vinden het lastig om een supporterscoördinator in te schatten: is het een hooligan of een van ons? Een supporterscoördinator kan net een stadionverbod achter de rug hebben. Tegelijkertijd kunnen supporters het verwarrend vinden als de supporterscoördinator praat met een agent die onlangs een tik uitdeelde.”
„De supporterscoördinator wil geen verrader zijn, maar wil de boel ook niet volledig laten escaleren. En als het escaleert, zoals bij Feyenoord, dan verkeert de supporterscoördinator in een hele lastige positie. Een goede supporterscoördinator pikt signalen op, de-escaleert en geeft advies aan zowel de supporters als de beleidsmakers. De coördinator kan bijvoorbeeld iemand die cocaïne snuift aanspreken. Vervolgens hoopt de coördinator dat iemand zich gedraagt en de politie zich normaal opstelt. Maar als iemand echt een fakkel wil afsteken, kan de coördinator dat niet voorkomen.”
De 21-jarige Feyenoord-supporter die mishandeld zou zijn, zegt dat de supporterscoördinator hem het advies gaf om de situatie buiten justitie om af te handelen. Wat vindt u daarvan?
„Ik ken het verhaal uit het nieuws, dus ik vind het lastig oordelen zonder de precieze feiten te kennen. Maar in zijn algemeenheid probeert de supporterscoördinator het na een incident als mannen onder elkaar op te lossen. Hij zal niet meteen de hoogste straf voorstellen maar probeert om bemiddelend op te treden, zodat de betrokkenen ook na een incident ooit weer naar hun club kunnen gaan. En als het echt ernstig is kan een slachtoffer altijd zelf naar de politie stappen. De supporterscoördinator is geen politieagent of advocaat.”
Hoe noodzakelijk is het dat een supporterscoördinator een link heeft met de harde kern?
„Als een supporterscoördinator de hooliganwereld niet kent is het heel moeilijk om goed beleidsadvies te geven. Een voetbaldirecteur moet bij een supporterscoördinator kunnen peilen hoe de sfeer is onder de harde kern in aanloop naar een wedstrijd. Voor dergelijke informatie moet een gewone supporter eerst het vertrouwen winnen van de harde kern, dat is heel lastig. Iemand die respect geniet bij de harde kern heeft die achterstand niet. Maar een supporterscoördinator is er niet alleen voor de fanatieke aanhang. Hij of zij zorgt ook dat een terminaal zieke of hoogbejaarde supporter een mooie laatste wedstrijd beleefd.”
Hoe is het volgens u landelijk gesteld met het voetbalgeweld?”
„De afgelopen twee seizoenen nam het aantal incidenten in de stadions af. Vorig seizoen werden er in totaal 150 incidenten gemeld, volgens de KNVB. Ook staan we er internationaal goed op. Toen ik samen met politie, gemeentes en het openbaar ministerie naar Engeland afreisde voor een studietrip vanwege de strenge Engelse voetbalwet (levenslange stadionverboden en fysieke meldplicht), kregen we te horen dat zij Nederland juist beschouwen als gidsland door de korte lijntjes tussen de vierhoek en harde kernen.”
„Omdat alle incidenten met voetbalsupporters breed worden uitgemeten in de Nederlandse media lijkt het hier heel erg. Er gebeuren nog steeds hele verkeerde dingen, maar soms mis ik de nuance. Daarbij kunnen veel supporters zich misdragen omdat menig Nederlands stadion, vooral in de eerste divisie, hopeloos verouderd is. Dat is ook een geldkwestie.”
Is voetbalgeweld helemaal uit te bannen?
„Ik denk dat voetbalgeweld hoogstens te beheersen is. Maar de KNVB meent bijvoorbeeld dat rookbommen en fakkels met repressie uit te bannen zijn. Door dat verschil van inzicht ben ik na zo’n anderhalf jaar gestopt bij de KNVB. Daarbij vind ik het krankzinnig dat de voetbalbond collectieve straffen mag opleggen, waardoor een heel uitvak leeg blijft. Dat moeten ze aan de lokale politiek overlaten, want dan kan het juridisch getoetst worden.”
Wat drijft hooligans?
„Mensen sluiten zich aan bij de harde kern uit kameraadschap. In geval van nood staan ze binnen vijf minuten voor elkaar klaar. Maar het heeft ook te maken met machogedrag en het ervaren van een adrenalinekick. Sommigen zien het voetbal als middeleeuws gebeuren. De ene stad verovert de andere stad, maar dan de kneuterige variant, een soort levensechte Risk.”