Ontgrendel gratis de US Election Countdown-nieuwsbrief
De verhalen die er toe doen over geld en politiek in de race om het Witte Huis
De schrijver is voorzitter van Rockefeller International. Zijn nieuwe boek is ‘What Went Wrong With Capitalism’
Een belangrijke vraag die nog steeds opdoemt tijdens de Amerikaanse verkiezingen is waarom kiezers Joe Biden zo weinig krediet geven voor een ogenschijnlijk robuust economisch herstel. Veel waarnemers doen dit af als een “vibecessie” – een geval van slechte “vibes” gecreëerd door partijdige media en los van de realiteit – met slechts af en toe excuses voor hoe neerbuigend dit klinkt.
Hoewel het een feit is dat de Amerikaanse economie de laatste tijd in een relatief snel tempo is gegroeid, leven normale mensen niet voor de bbp-cijfers op kwartaalbasis, en hun verlies aan vertrouwen in het systeem is een generatieverhaal. Negentig procent van de Amerikanen die in de jaren veertig zijn geboren, is opgegroeid om meer te verdienen dan hun ouders, maar dat cijfer daalde gestaag tot de helft van degenen die in 1980 zijn geboren, en vandaag de dag zegt nauwelijks meer dan een derde van de Amerikaanse volwassenen dat ze beter af zijn dan hun ouders. .
Nu de staatsschuld op recordhoogte staat, zegt bijna de helft van de Amerikanen dat ze bij hun pensioen afhankelijk zullen zijn van overheidssteun – maar de meesten vertrouwen er niet op dat de regering de beloofde voordelen zal waarmaken. Bijna zeven op de tien zeggen dat het economische en politieke systeem “grote veranderingen nodig heeft of volledig moet worden afgebroken”.
Biden kwam aan de macht en beloofde de grootste geldschieter te zijn sinds de New Deal. Hij kampt nu met tekorten die passen bij een depressie, te midden van een volledig herstel van de werkgelegenheid. Dit verklaart mede waarom de huidige groei er zo goed uitziet, en waarom het vertrouwen in de overheid nog een halve eeuw blijft dalen.
Maar dit verhaal gaat verder dan Biden en de VS. Hoewel kan worden betoogd dat op hol geslagen overheidsuitgaven de ellende hebben vergroot – het gemiddelde inflatiecijfer onder Biden is hoger dan onder welke president dan ook sinds Jimmy Carter – heeft de publieke somberheid over de economie zich in de ontwikkelde landen al lange tijd opgebouwd.
Decennia lang vertraagt de economische groei als gevolg van de toenemende ongelijkheid, en nu staat de populariteit van leiders in veel westerse landen op een recordlaagte. Tijdens zijn presidentschap waren de goedkeuringscijfers van Donald Trump ook somber, ondanks een recordlage ‘ellende-index’.
Partijdigheid speelt wel een rol. Leden van beide Amerikaanse partijen zullen zich steeds vaker pessimistisch voelen wanneer een president van de andere partij aan de macht is. Tegenwoordig zijn de Republikeinen de Amerikanen die het meest waarschijnlijk zullen zeggen dat de economie verslechtert. Toch zijn bijna zes op de tien onafhankelijken het daarmee eens, en in ten minste één opiniepeiling geven de Democraten de economie nu nog lagere cijfers dan onder Donald Trump. De slechte sfeer is niet alleen een recente creatie van partijdige Amerikaanse media.
In de loop van de tijd lijkt de publieke frustratie voort te bouwen op het gevoel dat het systeem ‘opgetuigd’ is tegen de gemiddelde persoon. Er zijn, zoals de verdedigers van Biden zeggen, technische tekenen dat de ongelijkheid onder zijn toezicht is afgenomen, maar kijk opnieuw naar de lange termijn: in 2022 overschreed het inkomensaandeel van de rijkste 1 procent voor het eerst sinds de jaren veertig de 20 procent. Dat is volgens de (progressieve) World Inequality Database, niet volgens de Biden-baiters.
Bovendien zijn de grootste Amerikaanse bedrijven niet alleen spectaculair gegroeid ten opzichte van de rest, maar zijn ze ook steeds dieper verankerd, net als hun eigenaren. De rijkdom stijgt het snelst, niet voor de 1 procent, maar voor de topmagnaten, die allemaal – niet toevallig – in de Big Tech zitten.
‘The Great Gatsby Curve’ laat zien dat zeer ongelijke samenlevingen doorgaans ook de minst mobiele zijn, waardoor het kapitalisme zijn inspiratie ontneemt: kansen. Vorig jaar, zo heeft politiek econoom Blair Fix aangetoond, bedroeg de rijkdom van de rijkste Amerikaan vijftig maal de mediaan van de top 400 miljardairs, vergeleken met tien maal in 1983. En zelfs onder miljardairs leidt ongelijkheid tot immobiliteit: de top-50 miljardairs zijn nu De kans is ongeveer 40 procent groter dat ze van jaar tot jaar hun plaats op de Forbes-lijst zullen behouden dan in de jaren tachtig.
Er heerst een diep gevoel dat Amerika steeds meer wordt gedomineerd door een rijke elite. Ze kunnen zich het lidmaatschap van 250.000 dollar van nieuwe privérestaurants veroorloven, die levendige steden als New York en Miami onderverdelen naar inkomensklasse. Zij bepalen de regels in Washington en bezitten het overgrote deel van de aandelen, obligaties en allerlei soorten activa, zodat zij het meest gedijen als het gemakkelijke geldbeleid de waarde van die activa opdrijft. En profiteer er ook van als de overheid tussenbeide komt om de markten te redden, zoals ze nu altijd doet bij de eerste tekenen van problemen.
Uit onderzoeken blijkt dat de meeste mensen een bescheidener salaris verkiezen dan te leven tussen rijkere buren, maar dat is in feite de manier waarop Amerikanen nu geen andere keuze hebben dan nu te leven – in de schaduw van grote rijkdom en macht. Het zou oneerlijk zijn om Biden alleen de schuld te geven van de onevenwichtigheden die al tientallen jaren groter worden, maar het is ook kortzichtig om te suggereren, zoals velen hebben gedaan, dat zijn voornaamste uitdaging erin bestaat het goede nieuws harder te verkopen. De tekortkomingen van het kapitalisme in zijn huidige, verwrongen vorm zijn reëel. Betere ‘boodschappen’ zullen de daaruit voortvloeiende frustraties niet wegfluisteren.